Walka byków: śmierć torreadora - 1933. Musée Picasso, Paryż.
Picasso uczynił ze swojego życia legendę. Po latach spędzonych na Montmartrze stał się - dzięki swemu geniuszowi i nowatorstwu, ale również dzięki głośnym przyjaźniom i romansom - najsłynniejszym malarzem XX wieku.
W 1880 roku Jose Ruiz Blasco i Maria Picasso y Lopez biorą ślub w Maladze, mieście położonym w Andaluzji. Rok później na świat przychodzi Pablo.
Pablo uczył się rysunku od najmłodszych lat pod kierunkiem ojca, malarza i wykładowcy w Szkole Sztuk Pięknych w Maladze. W 1891 roku roku Ruizowie przeprowadzają się do La Coruna, miasta leżącego na północnym zachodzie Hiszpanii. Talent Picassa zaskakuje profesorów z tutejszego Instytutu Sztuk Pięknych, lecz on sam źle znosi rygory, tradycyjnego, akademickiego nauczania. W tym czasie ciosem dla rodziny jest śmierć Conchity, młodszej siostry Pabla. W 1895 roku Jose Ruiz prosi o przeniesienie na inne stanowisko i wyrusza z rodziną do Barcelony.
W Barcelonie chłopiec kontynuuje naukę w Szkole Sztuk Pięknych. Profesorowie byli pełni podziwu z jaką sprawnością rysował, jednak Pabla nie interesowały ich opinie. W 1897 roku rodzice wysyłają Pabla mna studia do madryckiej Akademii Malarstwa. Szkoła zapewniała dobre warunki, ale uczeń uważa zajęcia za nic nie warte. Z powodów dyscyplinarnych zostaje usunięty ze szkoły.
Do Barcelony wraca osłabiony szkarlatyną. Zabiera ze sobą Pallersa i razem udają się do Horty de Ebro. Czas upływa im na malowaniu i rysowaniu. W 1899 roku, po powrocie z długich wakacji, Pablo definitywnie uwalnia się od wpływów akademizmu uprawianego przez ojca i szkól, do których uczęszczał. Od tej pory podpisuje się nazwiskiem matki - uważa, ze "Picasso" wyjątkowo dobrze brzmi.
Atmosfera Barcelony, gdzie rozkwita modernizm bardzo mu odpowiada. Awangarda artystyczna i intelektualna stolicy Katalonii zbiera się w lokalu Els Quatre Gats (Cztery Koty). Przychodzą tu wszyscy, którzy pragną sławy.
W 1900 roku dziewiętnastoletni Pablo po raz pierwszy wystawia swoje prace - właśnie w Els Quatre Gats - i po raz pierwszy jedzie do Paryża.
MONTMARTRE, DZIELNICA CYGANERII ARTYSTYCZNEJ
Przez kilka następnych lat Picasso podróżuje między Francją i Hiszpanią. W 1900 roku mieszka na wzgórzu Montrmartre. Wiedzie beztroskie życie, regularnie odwiedzając bary. Sprzedaje parę obrazów marszandowi, który jako pierwszy docenił jego talent - jest nim pochodzący z Barcelony Pedro Manach. Pablo chodzi do Luwru, studiuje dzieła dawnych mistrzów. Jego płótna umieszcza w swojej galerii Ambroise Vollard, marszand Cezanne'a i Renoira. Wystawę ogląda między innymi poeta Max Jacob. Spotkanie dwóch artystów będzie początkiem długoletniej przyjaźni. Kiedy w 1902 roku, po kolejnym pobycie w Barcelonie, malarz ponownie przybywa do Paryża i zatrzymuje się u Jacoba. Cierpią wielką biedę, ale dużo pracują. Pablo maluje wówczas smutne obrazy w zimnej, niebieskiej tonacji (tzw. okres niebieski).
Życie - 1903
Autoportret w płaszczu - 1901 - Musée Picasso, Paryż.
Kobieta melancholijna - 1902-1903
Rok 1903 Picasso spędza w Barcelonie, a w 1904 decyduje się na stałe osiąść w Paryżu. Wprowadza się do starej kamienicy, zwanej Bateau Lavoir, położonej wśród małych domków i knajpek Montmartru. Lokatorami są studenci, malarze, rzeźbiarze i aktorzy. Pablo poznaje Fernandę Olivier i zakochuje się w niej bez pamięci. Od 1905 roku mieszkają razem, on maluje, ona staje się jego muzą.
W płótnach Picassa dominują pogodniejsze, jasne odcienie różu (okres różowy). Zafascynowany światem arlekinów, akrobatów i klaunów, często chodzi do pobliskiego cyrku Medrano, gdzie znajduje motywy do swych obrazów.
Akrobatka i Młody Harlequin - 1905
Rodzina kuglarzy - 1905 - National Gallery of Art, Waszyngton.
Akrobatka na kuli - 1905 - Muzeum Puszkina, Moskwa.
W roku 1905 Picasso zawiera znajomości, mające odegrać w jego życiu ważną rolę. Poznaje Andre Deraina, malarza, oraz Leo Steina i jego siostrę Gertrudę, rezydujących w Paryżu zamożnych Amerykanów, miłośników i kolekcjonerów malarstwa. Pablo maluje portret Gertrudy. Lato spędza z Fernandą w pirenejskiej wiosce Gosol. Pracuje tam nad obrazami, które zapoczątkowują "okres prymitywny" w jego twórczości. Po powrocie do Paryża kończy portret Gertrudy: jej twarz przypomina murzyńską maskę. Dzięki Steinom poznaje Matisse'a. Ogląda u niego afrykańską figurkę, która wprawia go zachwyt, odpowiada bowiem jego obecnym poszukiwaniom artystycznym.
Picasso odchodzi od klasycznego, figuratywnego sposobu przedstawiania twarzy ludzkiej; interesuje się rzeźbą iberyjską sprzed panowania rzymskiego, której kolekcja znajduje się w Luwrze. Rezygnuje z modeli i maluje wyłącznie z wyobraźni.
Proces ten uwieńczy powstanie Panien z Awinionu (1907), zwiastujących narodziny kubizmu!
Panny z Awinionu - 1907 - Museum of Modern Art, Nowy Jork.
Panny z Awinionu uznawane są za jedno z najbardziej wpływowych dzieł sztuki ostatnich 100 lat! Praca wzbudziła duże kontrowersje ze względu na radykalną formę obrazowania – silne deformacje postaci, uproszczenia, geometryzację, brak światłocienia.
************
Pod koniec 1906 roku w życie Picassa wkracza Georges Braque. Obaj urzeczeni późnym malarstwem Cezanne'a i sztuką ludów prymitywnych, zajmują się wówczas podobnymi problemami. Równolegle wypracowują nowe formy i wspólnie torują drogę malarstwu kubistycznemu. Jedynym człowiekiem, który popiera ówczesne działania Picassa jest marszand Daniel Henri Kahnweiler.
SUKCES I ŻYCIE PRYWATNE
Wkrótce zmienia się sytuacja finansowa Picassa. Vollard kupuje wszystkie obrazy z okresu różowego. Rośnie cena jego płócien - już nigdy nie zazna biedy. Jesienią 1909 roku przenosi się z Fernandą do eleganckiego apartamentu przy bulwarze Clichy. Ich związek rozpada się na początku 1912 roku. Latem Picasso jest w Ceret, na południu Francji z nową ukochaną, Marcelle Humbert, którą nazywa Ewą. Po powrocie do Paryża wynajmuje dom w burżuazyjnej dzielnicy Montparnasse. Zaczyna być znany za granicą, przede wszystkim w Niemczech i Stanach Zjednoczonych. W 1915 boleśnie przeżywa śmierć Ewy chorej na gruźlicę, ale nic nie zatrzyma jego kariery. W 1916 roku Picasso poznaje Sergiusza Diagilewa, dyrektora awangardowego zespołu Les Ballets Ruses. Picasso projektuje dekoracje i kostiumy do baletu "Parada" (1917). Jedzie na próby zespołu i zakochuje się w tancerce Oldze Kolkowej. Latem 1918 roku biorą ślub i zamieszkują w domu przy rue La Boetie. To nie była jednak ostatnia miłość Picassa. Na początku 1927 Picasso nawiązuje romans z Marią Teresą Walter. Jego małżeństwo z Olgą rozpada się w roku 1935.
Po wybuchu wojny domowej w Hiszpanii (lipiec 1936) Picasso opowiada się po stronie republikańskiego rządu. Miesiąc później poznaje Dorę Maar, malarkę i fotografkę, zaprzyjaźnioną z surrealistami. Nie porzuca jednak Marii Teresy dzieli życie między dwie kochanki.
Portret Dory Maar - 1937 - Musée Picasso, Paryż.
Portret Marii Teresy Walter - 1937 - Musée Picasso, Paryż.
SZTUKA I POLITYKA
W lipcu 1937 roku odbywa się w Paryżu Wystawa Międzynarodowa. Obraz Picassa, znajdujący się w hiszpańskim pawilonie, składa hołd baskijskiemu miastu Guernica, zbombardowanego przez lotnictwo niemieckie. Guernica wyznacza początek politycznego zaangażowania artysty, którego punktem kulminacyjnym będzie wstąpienie 1944 do Francuskiej Partii Komunistycznej. Gdy wybucha II wojna światowa Picasso wyjeżdża - a razem z nim Dora, Maria Teresa z ich córką Mayą na wybrzeże atlantyckie do Royan. Do Paryża wraca po podpisaniu zawieszenia broni między Francją i Niemcami (22 marca 1940).
W 1946 roku Picasso opuszcza Dorę. Trzy lata wcześniej poznał młodą malarkę Francoise Gilot, i wkrótce się z nią związał. Wyprowadzają się na południe Francji. W 1947 rodzi się ich syn Claude, dwa lata później córka Paloma. Od 1948 mieszkają Vallauris gdzie Picasso zajmuje się ceramiką i rzeźbą.
Rok 1953 rozpoczyna się rozstaniem z Francoise i zerwaniem Picassa z partią komunistyczną, a zakończy się nową miłością. Jacqueline Roque będzie oddaną towarzyszką Picassa aż do jego śmierci.
Guernica - 1937 - Museo National de la reina Sofia, Madryt.
KUBIZM (1907-1914)
Georges Braque i Pablo Picasso
Kubizm pojawił się we Francji na początku XX wieku. Nie zalicza się go do kierunków artystycznych, nie reprezentował bowiem programu określonej grupy twórców. Był raczej skutkiem twórczych i jak się okazało, rewolucyjnych eksperymentów i poszukiwań malarskich kilku wybitnych artystów.
Prekursorami kubizmu byli Georges Braque i Pablo Picasso.
Rewolucja kubistyczna dokonała się w latach 1907‑1914. Do Pabla Picassa oraz Georgesa Braque’a dołączyli: Juan Gris, Fernand Léger, Jean Metzinger, Louis Marcoussis i inni. Zmiany dotyczyły problematyki przestrzeni, perspektywy i przedstawiania na dwuwymiarowej powierzchni płótna trójwymiarowych brył.
FAZY ROZWOJU
PREKUBIZM
Pierwsza faza rozwoju kubizmu, nazywana prekubizmem, nawiązywała do dokonań francuskiego malarza Paula Cézanne’a. Obserwując wnikliwie rzeczywistość, artysta doszedł do wniosku, że wszystkie kształty w naturze sprowadzają się do trzech podstawowych brył: kuli, stożka i walca. Malowanie podług kształtu walca, kuli i stożka doprowadziło Cézanne’a do tworzenia form uproszczonych, geometryzowanych – jakby oglądanych z wielu stron. Ukazuje to poniższy obraz, przedstawiający Górę Świętej Wiktorii.
Paul Cézanne - "Mont Sainte-Victorie and Chateau Noir - 1904-1096. Bridgestone Museum of Art, Tokio, Japonia.
Twórczość Paula Cézanne’a szczególnie silny wpływ wywarła na Georgesa Braque’a, który malując w 1908 r. na południu Francji pejzaże, stworzył swe wczesne dzieła kubistyczne.
Georges Braque - Wiadukt w Estaque - 1908. Musee
National d'Art.
W prekubizmie Picasso i Braque posługiwali się barwami stłumionymi, zdominowanymi przez odcienie brązów, zieleni i szarości. Pod wpływem twórczości Paula Cézanne’a stosowali zgeometryzowane formy przedmiotów. Nie używali światłocienia i odeszli od tradycyjnej perspektywy zbieżnej. Przykładem dzieła z tego okresu może być prezentowany niżej portret Gertrudy Stein, autorstwa Pabla Picassa.
